Ta Moko en Kiri Tuhi, bij ons bekend als “Tattoos” zijn een traditionele permanente markering op de huid, behorend tot Polynesische bevolkingsgroepen. Daarbij horen ook de Māori, de van Polynesië afkomstige bevolkingsgroep die zich als eerste in Nieuw Zeeland vestigde. Het woord “Tattoo” is een verbastering van een woord uit Tahiti: Tautau. Kapitein Cook, een Brits kapitein die een belangrijke rol speelde bij de voorbereiding van de kolonisering van Australië en Nieuw-Zeeland, en zijn botanist Joseph Banks, zagen deze intrigerende patronen tijdens hun reis in de Zuidelijke Stille Oceaan en waren geheel gefascineerd.
Voor de Europeanen zich in Nieuw-Zeeland vestigden, kregen de meeste hooggeplaatste Māori een “Moko” op het gezicht. Een Kiri Tuhi slaat over het algemeen op tattoos elders op het lichaam. Kiri betekent “huid” en Tuhi betekent “kunst”.
Een Moko of Kiri Tuhi krijgen, was een belangrijke stap op weg naar de volwassenheid en werd vergezeld van vele rituelen. Ze hadden en hebben verschillende bedoelingen: je status en rangorde in de groep aanduiden en je aantrekkelijker maken voor het andere geslacht. Bij mannen werd de tattoo voornamelijk traditioneel in het gezicht aangebracht, op hun billen en dijen, soms ook op de rug, maag en de kuiten. Bij vrouwen was dat meestal op de lippen, kin en neusvleugels, veel minder maar toch ook op het voorhoofd, de billen, dijen, nek en rug.
Traditioneel werden eerst inkervingen gemaakt in de huid met een mes en dan werden die inkervingen uitgediept met een fijn beiteltje. Een pijnlijke zaak! Dat beiteltje is de Uhi. Het proces resulteerde in een oneffen huidoppervlak in plaats van een gladde huid. De Uhi was bv. gemaakt van een been van een albatros. De pigmenten kwamen uit de natuur, zoals bv. een soort houtskool voor de zwarte gezichtskleur, bv. van de bekende Kauriboom. Vanaf de kolonisering door de Britten werden voornamelijk tattoonaalden gebruikt zoals wij die kennen. Maar vanaf het begin van de 20e eeuw geraakte deze traditionele tattoos voor een flink stuk in onbruik.
Dat veranderde evenwel rond 1990 met het stijgende bewustzijn van de Māori-identiteit, taal en cultuur voor zowel mannen als vrouwen. Ook het gebruik van de Uhi kent een heropleving.
Maar ooit, bij het begin van de kolonisering op het einde van de 18e eeuw, ontdekten de Māori dat Europeanen afgehakte getattoeëerde hoofden ruilden voor wapens. Ze verkochten die dan aan musea of private verzamelaars. De Māori begonnen dan onderling hetzelfde te doen en probeerden hoofden te bemachtigen van vijandige groepen. Om zoveel mogelijk hoofden te bemachtigen, onthoofdden de Māori hun slaven en gewone gevangenen uit conflicten of ze tatoeëerden zelfs hoofden post mortum.
In een Māori-tattoo zitten enkele essentiële elementen.
De hoofdlijnen: de “Manawa” zien eruit als huidlijnen. Manawa betekent “hart”. Dat stelt je leven, je levensweg en de tijd die je op aarde doorbrengt, voor.
Vanuit de Manawalijnen vertakken zich de “Korus”. Die stellen het volk en de groep waartoe je behoort, voor. Elk nieuw leven, elk nieuw begin is een vertakking. Je laat een Korus (bij) tatoeëren als er een nieuw belangrijk persoon in je leven komt. Dat zijn bv. om te beginnen je ouders, dan je broers en zussen, je partner, je kinderen en mogelijk ook andere zeer belangrijke personen die in je leven komen. De Korus vormen dus zoiets dat min of meer overeenkomt met een familiestamboom.
Oppervlakten kunnen ingevuld worden volgens verschillende patronen. Sommige zijn geometrisch, andere meer figuratief. Hierna vind je enkele voorbeelden.
= een hondenhuid, de voorstelling van krijgers, moed en sterkte.
= de schalen van een vishuid, de voorstelling van overvloed en gezondheid.
= talent, atletisch vermogen en een nieuwe uitdaging.
= een geluksbrenger, symbool van vruchtbaarheid. De figuur stelt een menselijk embryo voor. De meest waardevolle werden in de plaatselijke jade (“Greenstone”) gekerfd en van generatie aan generatie doorgegeven als waardevol bezit.
= een nieuw begin, groei en harmonie, als een gekruld varenblad, het symbool van Nieuw-Zeeland.
= het levenspad, symbool van eeuwigheid
= de vereniging van twee mensen of twee culturen voor de eeuwigheid, ondanks ups en downs, altijd trouw.
Omdat het ontvangen van een tattoo een heilige zaak is, kan diegene die hem ontvangt, niet met de handen eten of praten met iemand anders dan andere mensen die ook een tattoo ontvangen. Je mag ook niet wenen want dat zou een teken van zwakheid zijn. Opdat de huid in het gezicht niet zou ontsteken, worden de getattoeëerden tijdens het genezingsproces gevoed met een trechter. Het gezicht bloedt immers behoorlijk en zwelt erg op door de ingreep. Om de heling te bevorderen, worden de bladeren van de karakaboom gebruikt als balsem. Het tatoeëren gaat dikwijls ook gepaard met muziek, zang en andere rituele uitingen.
Hoe kun je nu best een tattoo-souvenir naar huis meenemen zonder met een tatoeage te eindigen?
Een prima en vooral minder tijdrovend en pijnlijk (!) avontuur is dan een jadesteen of halsketting te kopen met een tattoofiguur die je smaakvol of betekenisvol vindt.
 |  |  |