Met futon op een tatami. Wat is dat?
TATAMI:
Ooit, tot aan het begin van onze middeleeuwen, waren Japanse huizen zowat steeds voorzien van een vloer uit gestampte aarde. Dat gaf af en toe de nodige problemen, zoals bij overstromingen. Onder andere daarom werd besloten een andersoortige vloerconstructie te maken, hoger van de grond en snel ontmantelbaar. Meteen werd de keuze gemaakt voor een vloertype met zachtere eigenschappen. Het werd het type van mat dat ook reeds gebruikt werd bij zelfverdedigingssporten zoals judo. Tatami (het Japans heeft geen meervoud!) deed oorspronkelijk dus eerder dienst als een soort kussenvloer.
Tatami is een gevlochten vloermat op een raster. De grassoort die gebruikt wordt, is iguza. Dat soort gras wordt ongeveer 1 meter lang en is een traditioneel materiaal in de textielproductie. Het gras heeft als eigenschap een sterke maar aangename geur te verspreiden. Alle Japanners houden ervan. Je moet er steeds voor zorgen dat de mat niet vochtig of nat wordt.
Tegenwoordig tref je tatami aan in zowat elk huis dat in meerdere (en tegenwoordig ook mindere) mate in de Japanse stijl ingericht is.
In Japan doe je altijd je schoenen uit als je ergens binnen gaat. Soms is dat zelfs zo in musea of andere bezienswaardigheden. Aan de ingang vind je dan slippers. Die draag je in de stukken van het huis die voorzien zijn van een houten vloerbekleding, of zelden, een tegelvloer. Maar vanaf het moment dat je een tatami-vloer komt, gaan ook die slippers uit. Dan wandel je op je sokken. Die moeten er volgens de Japanse etiquette altijd erg netjes uitzien. erin geweven.
Soms zie je tatami op een houten vloer liggen in een deel van de kamer. Soms bedekt de tatami het hele kameroppervlak.
Bovenaan zie je het vlechtwerk. Dat is het tatami-omote, traditioneel gemaakt van het iguzagras. De tatami zou beschadigen door elke slipperzool. Slijtvaster en goedkoper maar niet lekker ruikend en niet zo mooi is een tatami-omote van kunststof zoals een soort fijne plastiekdraad.
De vulling is de tatami-doko. Dat is 5.5 cm dik en geheel vervaardigd van rijststro. Dat geeft een stevige en soepele structuur. Het rijststro wordt tegenwoordig vaak vervangen door piepschuim of een soortgelijk materiaal. Het nadeel daarvan is dat dit veel harder is om er geknield op te zitten.
Een tatami wordt aan de zijden afgewerkt met een tatami-beri. Die boordlinten zijn traditioneel vervaardigd van katoen, linnen of zijde, vaak met gouddraad. De slipperzool zou dat lint ook beschadigen. Nog een reden om zonder schoeisel de tatami-oppervlakte te betreden. Tegenwoordig zie je ook wel tatami-beri van kunststof, wat uiteraard minder klassevol is.
Tatami hebben bepaalde afmetingen en de oppervlakten van kamers (bv. bij de verkoop van een huis) wordt uitgedrukt in tatami-afmetingen: “jō”. Maar er is een probleem. Een jō in Tokio is kleiner dan gelijk waar elders in het land. Hoe verder je van de grote steden af bent, hoe groter de jō. Dat is dus uitkijken als je je een beeld van de grootte van een kamer of een heel huis wenst te vormen. Het hangt er dus van af waar je bent in Japan!
De afmetingen van een jō zijn oorspronkelijk bepaald in de tijd van de Shōguns. Het was de ruimte die een samurai nodig had om op te kunnen slapen en zijn bezittingen op te bergen. Dat is bv. 90 bij 180 cm. Arme Samurai! Een ruimte van 3.6 bij 3.6 meter is dus 8 jō. Maar in Tokio is een jō slechts 88 bij 176 cm.
Om de zoveel jaren zullen de tatamimatten opgelicht worden en vervangen. Een dure ingreep!
FUTON:
Het verhaal van de futon is veel eenvoudiger. Een futon is een matras die op een tatami of op de andere aanwezige vloerbekleding gelegd wordt. Een goede tatami biedt natuurlijk een zachtere ondergrond voor een futon. De futon wordt omhuld met een laken. Daarop hoort dan een in een soort open laken gestopt dekbed. Als bijbehorend hoofdkussen vind je vaak een kussen gevuld met een natuurlijk materiaal zoals zaadjes of rijst.
Futons worden gedurende de dag gelucht. Dat gebeurt bv. door ze over een balkonrand te hangen. Dat geeft vaak aan apartementsgebouwen best een kleurrijk schouwspel: “futon matsuri”. Dat is futon festival! Als dat niet kan, wel dan bestaan er ook nog futondrogers!
Het is mogelijk twee futons op elkaar te leggen als je wat zachter wil slapen.
 |  |  |
